Stemmen: recht of plicht?

Is stemmen nu een recht of een plicht?
In België hangt het van de verkiezingen af.

stemmen

Er zijn twee systemen in België: stemrecht en opkomstplicht

Wat is het verschil?

  • Stemrecht: je hebt het recht om te stemmen, maar je moet niet. De keuze is aan jou.

  • Opkomstplicht: je bent verplicht om naar de stembus te gaan, maar je bent niet verplicht om te stemmen. Wat je in het stemhokje doet kies je zelf.

In België geldt voor de meeste verkiezingen opkomstplicht vanaf 18 jaar. Maar voor sommige verkiezingen geldt stemrecht, en dit jaar kan je ook al stemmen vanaf 16 jaar.

Wanneer is er stemrecht?

  • Lokale verkiezingen in Vlaanderen op 13 oktober 2024: stemrecht vanaf 18 jaar

    • Voor het eerst is er in Vlaanderen geen opkomstplicht meer voor de lokale en provinciale verkiezingen

    • Vanaf nu geldt er stemrecht voor iedereen vanaf 18 jaar

  • Referendum of volksraadpleging

    • soms houdt een stad of gemeente een referendum (volksraadpleging) waarbij de inwoners van de stad of gemeente een vraag wordt gesteld. Bij een referendum geldt stemrecht, je bent niet verplicht. De gemeente bepaalt vanaf welke leeftijd je mag deelnemen aan het referendum.

Wanneer is er opkomstplicht?

In België geldt voor de meeste verkiezingen opkomstplicht vanaf 18 jaar.

Word je gestraft als je niet gaat stemmen bij opkomstplicht?

  • Bij opkomstplicht ben je verplicht om naar de stembus te gaan en deel te nemen aan de verkiezingen.

  • In principe is het strafbaar om niet mee te doen aan de verkiezingen als je stemgerechtigd bent. Je riskeert een boete van €40 tot €80, of zelfs tot €200 als je meerdere keren niet gaat stemmen.

  • Maar in de praktijk wordt 'thuisblijven' meestal niet bestraft.

  • 16- en 17-jarigen zullen niet gestraft worden als ze niet gaan stemmen op 9 juni. Dat heeft de regering beslist.

Waarom is opkomstplicht geen stemplicht?

Opkomstplicht betekent dat je verplicht bent om deel te nemen aan de verkiezingen. Dat wil zeggen dat je naar de stembus moet gaan om je aan te melden, en het stemhokje moet binnengaan. Maar opkomstplicht betekent niet dat je moet stemmen. Hoe zit dat?

  • Wat je in het stemhokje doet is geheim. Je beslist helemaal zelf of je stemt, hoe je stemt en op wie je stemt.

  • Niemand kan je verplichten om te stemmen. Dat zou niet democratisch zijn.

  • Als je niet wil stemmen kan je bijvoorbeeld blanco of ongeldig stemmen:

    • Blanco: je stemt niet. Je gaat het stemhokje binnen maar duidt niets aan. Je steekt een leeg stemformulier in de bus of je duidt 'blanco' aan op het scherm van de stemcomputer. Blanco stemmen worden wel geteld, maar gaan naar niemand.

    • Ongeldig: je stemt fout. Je tekent of schrijft op je stemformulier of duidt mensen aan van verschillende partijen. Dat is niet geldig.
      Je kan niet ongeldig stemmen met een stemcomputer.

  • Als je blanco stemt heb je wel deelgenomen aan de verkiezingen, maar niet gestemd.

  • Daarom is opkomstplicht niet hetzelfde als stemplicht.

Lees meer op WAT WAT